GES FİZİBİLİTE ANALİZİ NASIL YAPILIR?
Güneş enerjisi sistemlerinde tesis kurulumu için yer seçimi önemlidir. Güneş Enerjisi Santrali kurulacak alan ya da bina ile ilgili fizibilite aşamasında dikkate alınması gereken unsurlardan başlıcaları;
- Bölgenin güneş enerjisi potansiyeli (güneşlenme süresi, ışınım değerleri vb.)
- Solar enerji santrali arazide kurulacak ise arazinin en yakın şebeke bağlantı noktasına uzaklığı, Arsa/arazi satın alma veya kiralama maliyeti, seçilen arazinin teknik kriterleri (eğimi, toprak yapısı, güney cephe olması, gölgelenme durumu, ulaşımı vb.) ve yasal durumu,
- Çatı GES projelerinde gölgelenme analizi, trafo ve ana dağıtım panosunun durumu,
- Elektrik dağıtım kuruluşu tarafından şart koşulacak ekstra teçhizat (otoprodüktör hücresi).
Bu özelliklere göre yeri belirlenen tesise CAD programı ile panel yerleşimleri yapılır. Çatı GES kurulumları için çatı üzerine yapılan yerleşimde baca, klima motorları, termal solar kolektörleri, duman tahliye bacaları, çatı üzerine düşen ağaç gölgeleri vb. birçok gölgeleme unsurlarının yerlerine, yüksekliklerine, ebatlarına dikkat edilmesi gereklidir.
Yerleşimi yapılan güneş panelleri aracılığıyla öncelikle doğru akım üretilir. Üretilen doğru akım, solar invertör (evirici) sayesinde alternatif akıma dönüştürülür.
Solar fizibilite analizi için, DC güç hesabında, kullanılan solar panelin gücü ve kaç adet kullanıldığı önemlidir. Çatı veya araziye yerleştirilen solar panel sayısı ve gücünün çarpımıyla DC güç bulunur. Farklı senaryolar ve hesaplamalarla en uygun DC/AC oranı belirlenir.
AC Güç Nasıl Bulunur?
Güneş enerjisi simülasyonundaki solar panel sayısına göre DC güç bulunduktan sonra bahsedilen DC/AC oranları da göz önünde bulundurularak gerekli sayıda ve güçte solar inverter kullanmamız gerekmektedir. İnverter güçlerinin toplamı bize AC gücü verir. Buna bağlı olarak evirilen AC güç belirlenir.
Lisanslı ve Lisanssız GESler
Elektrik enerjisi üretimi lisanslı ve lisanssız olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır. Lisanslı GES’lerde üretilen elektrik enerjisi elektrik şebekesi üzerinden serbest tüketicilere aktarılmaktadır. Lisanssız GES’lerde ise santralde üretilen enerjinin bir kısmını yatırımcı tüketirken, ihtiyaç fazlası kısmı ise elektrik şebekesine aktarılmaktadır.
Lisanslı Santrallerde Enerji Satışı
- Üretilen elektriğin ikili anlaşmalar ile serbest tüketicilere satışı,
- Üretilen elektriğin YEKDEM kapsamında satışı
olmak üzere iki farklı şekilde yapılır. Lisanslı Güneş Enerjisi Santrallerinde fizibilite analizi sırasında üretilen elektriğin değer satış fiyatı üzerinden hesaplanır.
Lisanssız Santrallerde Enerji Satışı
Lisansız GES’lerde ise üretilen elektriğin bir kısmı tüketim tesisi tarafından tüketilmekte, fazlası ise güneş enerjisi santralinin kurulduğu bölgedeki görevli tedarik şirketi aracılığıyla YEKDEM kapsamında değerlendirilmek üzere şebekeye aktarılmaktadır.
Lisanssız GES’lerde Üretilen Enerjinin Değerinin Hesaplanmasında Şu Metot Uygulanır:
- Tüketimde kullanılan elektrik enerjisi miktarı kWh ile tüketim tesisinin şebekeden aldığı enerjinin KDV hariç, diğer tüm vergi ve harçlar dahil birim fiyatı çarpılır.
- Mahsuplaşma sonrası şebekeye verilen elektrik enerjisi miktarı kWh ile elektrik şebekesine satış tarifesi çarpılır.
Solar fizibilite hesaplarında elektrik dağıtım kuruluşuna ödenen sistem kullanım bedeli de hesaba katılmalıdır.
Güneş Enerjisi Santrali Kurulumu İçin Yatırım Maliyeti Hesabı
Solar Enerji Santral kurulumu için gerekli toplam yatırım tutarı; sabit yatırım tutarı (CAPEX) ile işletme sermayesi tutarından (OPEX) oluşmaktadır. Sabit sermaye yatırımı; yatırımın başlangıcında yapılması gereken harcamalardan oluşur. Bir GES yatırımında sabit yatırım kapsamında maliyeti yapılması gereken önemli kalemler aşağıdaki gibidir:
- Güneş panellerinin maliyeti,
- AC/DC kablolama, invertör ve diğer santral ekipmanları maliyeti,
- En yakın iletim veya dağıtım şebekesi bağlantı noktasına olan hattın kurulum maliyeti,
- Arsa/arazi edinim maliyeti,
- İnşaat maliyetleri (arazi düzenleme, bina yapımı, yol işleri vb.)
- Konstrüksiyon (taşıyıcı sistem maliyeti)
Solar enerji yatırımına başlanmadan önce işletme giderlerinin ve işletme sermayesinin hesaplanması gereklidir. GES için işletme giderleri, üretim sırasında enerji üretilmesi ve satışı sırasında yapılan tüm harcamalardır. Bu harcamalar yıllık olarak tablolanır. İşletme sermayesi ise üretilen enerjinin satışının yapılması ve bedelinin tahsil edilmesine kadar geçen sürede yapılacak işletme giderlerini karşılayacak sermaye miktardır. İşletme sermayesinin bulunması için öncelikle yıllık işletme giderlerinin bulunması ve sonrasında işletme sermayesi ihtiyacının belirlenmesi gerekir.
Solar enerji santrallerinde en önemli işletme gideri santralin işletme ve bakım maliyetleridir. Solar enerji İşletme bakım maliyetleri içinde yer alan alt kalemler; güneş panelleri ve santral temizliği, rutin bakımlar, arıza giderim maliyetleri ve güvenlik (bekçi vb.) maliyetleridir.
Öz tüketim tesislerinin Solar fizibilite aşamasında yatırımcıdan son on iki aya ait elektrik tüketimleri bilgisi istenir. Yapılan çalışmada kaç adet panel kullanıldığı, bu panellerin gücünün ne olduğu, inverterlerden kaçar tane kullanıldığı ve güçlerinin ne olduğu, Güneş Enerjisi Santrali kurulması düşünülen yerin konumuna göre tozlanma kaybı vb. bilgiler analize dahil edilir. Analiz sonucunda global ışınım, yatay ışınım, dikey ışınım, üretilebilecek enerji değerleri her ay için çıkarılır.
PVsyst ve Pvsol gibi simülasyon araçları güneş enerjisi yatırımlarında bu tip hesaplamalar için kullanılır. Bu tip simülasyon programlarında yapılan her hesaplama gerçekçi değildir. Bu hesaplamalar sonucunda ortaya acıkan sonuçların, gerçek hayatta karşılaşılacak GES üretim rakamlarına yakın olması için analizlerin gelişigüzel değil, dikkatlice yapılması gerekir. Bu hesaplarda girdi olarak kullanılan ışınım değerlerinin kurulum yapılacak yerdeki gerçek ışınım değerlerine yakın olması gerekir.
Güneş Enerjisi Santrallerinde Gölgelenme ve Tozlanma Kayıpları
Dikkat edilmesi gereken diğer bir husus gölgeleme kayıplarının titiz bir şekilde simülasyona dahil edilmesidir. Bunun için GES kurulumu yapılacak çatının ya da arazinin ve solar panellerin güneşe göre konumu hesaplamalara gerçekte olduğu gibi girilmelidir. Ayrıca GES kurulumu sahasındaki gölgelenme yapma ihtimali olan yapılar, dağa – tepe gibi ufuk çizgisini kapatabilecek yapılar simülasyonlara dahil edilmelidir.
Gölgelenme Analizi hakkında bilgi sahibi olmak için “Çatı Solar Projelerinde Gölgelenme Analizinin Önemi” adlı yazımızı okuyabilirsiniz.
Simülasyon programlarının çıkış değerlerini etkileyen diğer önemli bir parametre de tozlanma kayıplarıdır. Mevcut sahalarımızdan aldığımız verilerin analiz sonuçlarını baz alarak tozlanma kaybının çatılarda minimum %5 arazide de %3 alınması gerektiğini söyleyebiliriz.
Yukarıda adı geçen solar simülasyon yazılımlarında sıcaklık kayıpları parametrelerinin de gerçeğe uygun bir şekilde ayarlanması gerekir.
GESlerde Geri Ödeme Süresi
Giderler ve analiz değerleri tablo haline getirildikten sonra güneş enerjisi yatırımının geri ödeme süresi hesaplanır. Geri ödeme süresi, güneş enerjisi yatırımından elde edilen yıllık getirilerin toplamının yatırım tutarını karşılayabilmesi için geçen süredir. Lisanssız bir GES’te bu süre güneş paneli ve ekipman maliyetini de kapsayan başlangıç sermayesine, santralin kurulduğu bölgenin güneşlenme potansiyeline, bakım onarım giderleri ve sigorta maliyetleri vs. gibi işletme giderlerine ve finansman giderlerine bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Bu maddeler göz önüne alındığında yatırıma ilişkin GES fizibilite süreci gerçekçi bir şekilde hesaplanmalıdır.
Özetlemek gerekirse yatırıma başlamadan önce, detaylı bir solar fizibilite çalışması yapılması ve yatırım kararının GES fizibilite raporu sonuçlarına göre alınması önerilir. Güneş Enerjisi fizibilite çalışması sonucunda; uygun yer seçimi, toplam sabit yatırım miktarı, finansman ihtiyacı, uygun teknoloji seçimi, yatırım geri ödeme süresi, yatırımın karlılığı, yatırımın riskleri gibi tüm hususlar detaylı bir şekilde araştırılır ve böylece doğru bir yatırım kararı alınması mümkün olur.